Birine bağımlı yaşamaya dayanmak basit değil. Zaman uzadıkça çare daha da güçleşiyor.
Felç geçirenlerin aklına acı sorular gelir. İyileşecek miyim? Kollarımı bacaklarımı oynatabilecek miyim? Yoksa bundan sonradan başkalarına tartı mü olacağım? Buna nasıl katlanır insan?
Uzmanlar felci izleyen birkaç haftada kaydedilen iyileşmenin bedende oluşan hasarı belirlemede fazla manâlı olduğu görüşünde.
Hastanın ve yakın çevresinin felcin nedenini, alınması gereken önlemleri bilmeleri, beklentilerini yönetmeleri yönünden önemli. Sürece ilişkin ne denli veri edinilirse o kadar iyi. Başlayalım:
Felç niçin olur?
Felçlerin %80’i kan pıhtılaşmasıyla (ya da diğer bir nedenle) beyne dışarı giden kan akışının bir anda kesilmesiyle oluşuyor. Bunlar iskemik felç (veya beyin enfarktüsü, beyin damar tıkanıklığı ) olarak geçiyor. Hemorajik felç diğer. Beyin içinde kanamayla ilişkili.
Felcin türü saptanırsa nedeni ortaya çıkarılabilir. Mesela iskemik felç arterde kolesterol (yağ hücreleri) kan yağı karışımından oluşan plakların kan akışını kesintiye uğratmasıyla gelişiyor.
Bu durumda ateroskleroz yani plak tıkanıklığına bağlı damar sertleşmesi geçirenler risk grubunda.
Bir diğer misal verelim. Beyinde kanamaya daha alçak felcin kökeninde yüksek tansiyon kayda değer bileşenlerden. Kısaca kolesterol ve yüksek tansiyon felce neden olabilir fakat denetleme altına alınırsa yeni bir felcin önüne geçilebilir.
İkinci felç riski var mı?
Ilk felcin arkasında yenisi gelebilir. Hastaların %3’ü birincil 30 günde (üçte biri 2 sene içinde) tekrar felç geçiriyor.
Sorunun tekerrür riski kişiden kişiye değişiyor. Doktora danışıp hangi kişisel faktörlerin riski arttırabileceğini öğrenmek, alınacak önlemler için strateji tahsis etmek şart.
Yüksek kan basıncı felcin en yaygın nedeni. Kalp sorunları ve yüksek kolesterol şeker hastalığı riski arttırıyor. yaşam tarzı da kayda değer. Obezite, durağanlık, alkol, sigara, uyuşturucu kullanımı sorunu daha da derinleştiriyor.
Felç çare nasıl yapılıyor?
Çare süreci kişisel özellikler göz önüne alınarak planlanıyor. Bu programlar üç altında beş yukarı aynı özellikte.
Sağlık tablosu istikrar kazanınca destekli egzersizler başlıyor. Fizik çare rehabilitasyon merkezinde yatılı tedavi bir diğer seçenek.
Güçlendirici terapi hastanın başkalarına daha beceriksiz bağımlı olmasını hedefleyen etkili tedavilerden. Eve dönebilecek düzeye gelen hastaların tedavilerine evde veya ayakta devam ediliyor.
Terapilerin tümü hastayı olabildiğince kısa zamanda iyileştirmeyi hedefliyor. Çare süresine ilişkin beklentiyi yönetmek basit değil. Rehabilitasyon 3 – 6 ay sürebilir. Araştırmalar rehabilitasyonda öğrendikleri egzersizleri uygulamaya kesintisiz hastaların daha kolay toparlandığını gösteriyor.
Ne değin sürüyor?
Tedavi süresi sıvı. Hafif düzeyde felç geçiren bazıları kısa sürede iyileşiyor. Sorun çoğu süre ömür boyu sürüyor.
Felci izleyen 3 ay kritik önemde. İyileşme ilk önce bu sürede başlıyor. Yıllara yayılıyor. Böyle olunca egzersizleri alışkanlık hakine getirmek – günlük olarak gerçekleştirmek tedavinin en önemli bileşeni.
Bunalım riski var mı?
Felç sonrası buhran yaygın görülen sorunlardan. Ayrıca hasta hem de çevresi buna tedbirli olmalı. Buhran belirtilerini öğrenmek hastanın bakımıyla ilgilenenlerin yaşamını kolaylaştırabilir.
Felç sonrası depresyonun beyinde oluşan biyokimyasal değişimlerle ilişkili olduğu düşünülüyor. Nedeni ne olursa olsun çare zorunlu. Depresyon ilaçla veya psikolojik terapiyle çözümlenebilir.
İlaçların emrindeki etkileri ne?
Felç çoğunlukla kan pıhtılaşması sonucunda gelişiyor. Hekim reçeteye kan inceltici denen antikoagülan veya antiplatelet ilaçlardan yazıyor.
Sorunun niteliğine tabi olarak listeye tansiyon düşüren, kolesterol düşüren, kalp sorunlarını gideren, diyabeti aranjör ilaçlar da eklenebilir.
Hap konusunu doktora uzun uzadıya danışmak ihmalkârlık edilmemeli. Hap ne işe yarıyor? Başka ilaçlarla, gıda ve içeceklerle etkileşiyor mu? Emrindeki etkileri var mı? Doğru dozaj ne kadar olmalı? Ne zaman kullanmalı? Bu bilgiler basit ulaşılabilecek bir yerde yazılı olarak gizlemek en doğrusu.
Doktor ne zaman aranır?
Ilk Olarak doktora danışılmalı. Hangi belirtilerde veya durumlarda takviye istemek gerektiği öğrenilmeli.
Felcin peşinden aşağıdaki belirtilerin herhangi biri çıkarsa hemen 112 Hızır Tez Servisi aranmalı. Felç ihmale gelmez. Gecikmeyi affetmez. Geçen her dakika çok önemli.
• Ani uyuşma. His kaybı. Bedenin belirli bir bölgesinde güçsüzlük.
• Ani baş dönmesi. Yürümede güçlük. Denge kaybı.
• Görüşte ani şansın dönmesi.
• Ağızdan salya akması. Dil gücünün kaybolmasına yan amaçsız söylev.
• Ani başlayan kafa karışıklığı. Konuşmada ya da konuşmayı anlamada zorluk.
• Bilinen bir nedeni olmayan ya da önceden geçirilmiş baş ağrılarına benzemeyen ani ve şiddetli baş ağrısı.
Destek grupları işe yarıyor mu?
Sorunu paylaşmak çözüme yaklaşmayı kolaylaştırır. Felç geçirenlerin deneyimlerini ve düşüncelerini paylaşmaları iyileşmelerine olumlu yansıyor.
Keza ne demişler? İnsan insanını zehrini alıyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder